เจาะประเด็น จอ AMOLED กับจอ IPS LCD ต่างกันอย่างไร แบบไหนดีกว่ากัน?

เทคโนโลยีการแสดงผลของสมาร์ทโฟนมีการต่อยอดและพัฒนามาอย่างต่อเนื่องจนมาถึงจุดที่เรียกได้ว่าเทียบเท่า หรืออาจเหนือกว่าจอมอนิเตอร์ PC ไปแล้ว ปัจจุบันเราจะเห็นหน้าจอสมาร์ทโฟนอยู่สองแบบใหญ่ ๆ นั่นคือจอ IPS LCD และ AMOLED ซึ่งมีคุณสมบัติต่างกัน หลายคนเชื่อว่าหน้าจอ AMOLED นั้นดีกว่า และคาดหวังว่าจะได้ใช้จอ AMOLED ในสมาร์ทโฟนราคาแพง ๆ แต่ในปัจจุบัน สมาร์ทโฟนหลายรุ่นก็ยังเลือกใช้หน้าจอ IPS LCD อยู่เหมือนกัน แต่จริงๆ แล้ว หน้าจอ AMOLED นั้นดีกว่าจอแบบ IPS LCD อย่างที่เขาว่ากันหรือไม่ ทั้งสองแบบนี้ต่างกันอย่างไร วันนี้เรามาไขคำตอบกันครับ

จอ IPS LCD คืออะไร?

จอ IPS นั้นมีพื้นฐานมาจากจอ LCD ซึ่งมีองค์ประกอบหลักเป็นผลึกเหลว ประกบทับด้วยฟิลเตอร์บาง ๆ หลายชั้น และมีไฟ backlight เป็นแหล่งกำเนิดแสง แสงจาก backlight จะส่องผ่านฟิลเตอร์แต่ละชั้นรวมถึงชั้นผลึกเหลว โดยผลึกเหลวจะถูกกระตุ้นด้วยกระแสไฟฟ้าให้เรียงตัวกัน ทำให้แสง backlight เกิดการหักเห จนเกิดเป็นจุดสว่างและมืดบนหน้าจอ จากนั้นแสงจะผ่านฟิลเตอร์ RGB เกิดเป็นสีสันขึ้นมา กลายเป็นภาพที่เราเห็นบนหน้าจอ สำหรับจอ IPS LCD จะมีตัวส่งสัญญาณ 2 ตัว ต่อ 1 เม็ดพิกเซล ทำให้มีสีสันสดใส และมีมุมมองการแสดงผลที่กว้างกว่าจอ LCD รุ่นเก่าๆ

ข้อดีของจอ IPS LCD คือมีต้นทุนในการผลิตถูกกว่าจอ AMOLED และยังให้สีที่มีความเที่ยงตรงสูง ผู้ที่ทำงานด้านกราฟิกมักเลือกใช้หน้าจอ IPS เพื่อให้มั่นใจได้ว่าสีของชิ้นงานมีความสมจริง ไม่หลอกตา

จุดอ่อนของ IPS LCD คือธรรมชาติของมันที่ต้องพึ่งพาแสง backlight ในการแสดงผล ถึงแม้จะแสดงภาพแค่บางส่วน หรือเป็นจอมืด (สีดำ) ทั้งจอก็ยังต้องเปิด backlight เพื่อส่องสว่างพิกเซลทุกจุดบนหน้าจออยู่ดี จึงสิ้นเปลืองพลังงาน อีกทั้งแสงจาก backlight ยังมีส่วนทำให้ค่าความเปรียบต่างของสี (contrast) บนจอลดลงด้วย และด้วยความที่มีเลเยอร์ซ้อนกันหลายชั้น ทำให้หน้าจอมีอัตราการสะท้อนแสงสูง และสู้แสงแดดกลางแจ้งได้ไม่ดีนัก

นอกจากเรื่องการแสดงผลแล้ว การมี backlight เพิ่มเข้ามาอีกชั้นหนึ่ง ทำให้จอ IPS ค่อนข้างหนา และติดตั้งเซ็นเซอร์สแกนนิ้วใต้จอยาก อย่างไรก็ดี เรื่องนี้ไม่ใช่ปัญหาใหญ่เท่าไหร่ เพราะสมาร์ทโฟนในปัจจุบันจะนิยมใช้เซ็นเซอร์สแกนลายนิ้วมือด้านข้างตัวเครื่องมากกว่า

อีกเรื่องหนึ่งที่หลายคนอาจจะยังไม่รู้คือ หน้าจอ IPS LCD ไม่เหมาะสำหรับการใช้งานฟีเจอร์ Always On Display เพราะจอ IPS LCD จะเปิดไฟ backlight เพื่อส่องสว่างพิกเซลทั่วทั้งหน้าจอแม้ว่าจะแสดงผลแค่บางส่วนก็ตาม ทำให้สิ้นเปลืองพลังงานพอ ๆ กับการเปิดจอค้างไว้ตลอด แท้จริงแล้ว ฟีเจอร์ Always On Display ถูกออกแบบมาเพื่อใช้ประโยชน์จากคุณสมบัติเฉพาะตัวของจอ AMOLED ซึ่งเราจะกล่าวถึงในส่วนถัดไป

ข้อดีของจอ IPS

ให้สีสันที่ตรงกับความเป็นจริงมากกว่าจอ AMOLED
ต้นทุนการผลิตถูกกว่า AMOLED
อะไหล่ไม่แพง

ข้อเสียของจอ IPS

contrast ต่ำกว่า สีดำไม่ดำสนิท
กินพลังงานมากกว่า
หนากว่า AMOLED และยังรองรับการสแกนนิ้วใต้จอได้ไม่เต็มที่
สู้แสงแดดได้ไม่ดี

จอ AMOLED คืออะไร?

AMOLED คือหน้าจอแสดงผลที่มีพื้นฐานมาจากเทคโนโลยี OLED (Organic Light Emitting Diodes) มีองค์ประกอบและการทำงานที่ต่างจากจอ LCD โดยเม็ดพิกเซลแต่ละจุดสามารถเปล่งแสงได้ด้วยตัวเองเมื่อถูกกระตุ้นด้วยกระแสไฟฟ้า จึงไม่ต้องมี backlight ส่งผลให้แสดงสีสันได้สดกว่าจอ IPS LCD เพราะไม่ถูกแสง backlight กวน ทำให้มีค่า contrast ที่ดีกว่าจอ IPS LCD แต่ก็มีราคาแพงกว่าเช่นกัน ปัจจุบันนิยมนำมาใช้กับสมาร์ทโฟนระดับกลาง ไปจนถึงระดับไฮเอนด์

นอกจากสีสันที่สดกว่าแล้ว จอ AMOLED ยังประหยัดพลังงานกว่าจอ IPS LCD เพราะเม็ดพิกเซลจะส่องสว่างเมื่อต้องแสดงสีสันเท่านั้น ส่วนไหนที่ไม่แสดงสี หรือเป็นสีดำก็จะไม่มีการเปิดใช้งาน ต่างจากจอ IPS LCD ที่ต้องเปิด backlight ให้สว่างทั้งจอเสมอ ผู้ผลิตสมาร์ทโฟนจึงใช้ประโยชน์จากคุณสมบัตินี้กับฟีเจอร์ Always On Display เพื่อแสดงเวลาและข้อมูลเล็กๆ น้อยๆ บนจอได้ตลอดเวลาโดยไม่สิ้นเปลืองพลังงาน

นอกจากนี้ ด้วยความที่ไม่มี backlight ทำให้บางกว่าจอ IPS LCD จนสามารถใช้งานร่วมกับเซ็นเซอร์สแกนนิ้วแบบฝังใต้จอได้เต็มประสิทธิภาพอีกด้วย

อย่างไรก็ดี จอ AMOLED ก็มีจุดอ่อนเช่นกัน นั่นคือสีสันที่อาจสดกว่าความเป็นจริง และมีแนวโน้มที่จะเจอปัญหาจอเบิร์นได้ง่ายกว่า ซึ่งเป็นอาการที่เกิดขึ้นเมื่อแสดงผลเหมือนเดิมเป็นเวลานาน ทำให้มีภาพจาง ๆ ค้างอยู่บนหน้าจอ และต้องแก้ด้วยการเปลี่ยนจอหรือเปลี่ยนเครื่องเท่านั้น แต่ในระยะหลังปัญหานี้ก็ไม่ค่อยมีให้เห็นแล้วครับ

ข้อดีของจอ AMOLED

สีสันสดใสกว่าจอ IPS LCD
ประหยัดพลังงานกว่า
บางกว่า สามารถสแกนนิ้วใต้จอได้อย่างมีประสิทธิภาพ
สู้แสงกลางแจ้งได้ดีกว่าจอ IPS LCD

ข้อเสียของจอ AMOLED

เกิดอาการ Burn-in ได้ง่ายกว่าจอ IPS LCD
สีสันอาจดูอิ่ม และสดเกินจริง
ต้นทุนการผลิตและอะไหล่แพงกว่าจอ IPS LCD

จอเหมือนกัน คุณสมบัติอาจไม่เหมือนกัน

หากวัดกันที่คุณสมบัติ จอ AMOLED เป็นเทคโนโลยีที่เหนือกว่าจอ IPS LCD แน่นอน แต่การจะตัดสินว่าจอ AMOLED ดีกว่า IPS LCD ก็ยังไม่ถูกเสียทีเดียว เพราะจริงๆ แล้วหน้าจอของสมาร์ทโฟนแต่ละรุ่น ไม่ว่าจะเป็น IPS หรือ AMOLED มีคุณภาพที่แตกต่างกัน กล่าวคือ หน้าจอของสมาร์ทโฟนรุ่นหนึ่ง อาจมีประสิทธิภาพมากกว่าหน้าจอของสมาร์ทโฟนอีกรุ่นหนึ่ง แม้จะเป็นจอชนิดเดียวกัน ยกตัวอย่างเช่น :

iPhone 6 และ iPhone 7

แม้จะเก่าไปหน่อย แต่ iPhone 6 และ iPhone 7 คือตัวอย่างที่ดีสำหรับสมาร์ทโฟนที่ใช้จอ IPS ดูได้จากตารางข้างต้นซึ่งเป็นข้อมูลการทดสอบและเปรียบเทียบหน้าจอแสดงผลของ iPhone 6 และ iPhone 7 โดย DisplayMate จะเห็นว่า iPhone 6 ได้รับการประเมินอยู่ในระดับ A- ในขณะที่ iPhone 7 อยู่ในระดับ A ทั้งที่เป็นหน้าจอ IPS LCD เหมือนกัน โดยที่จอของ iPhone 7 มีคุณสมบัติที่ดีกว่าหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็นค่า contrast ที่แม่นยำกว่า, มีช่วงการแสดงขอบเขตสี (color gamut) กว้างกว่า, สว่างกว่า, เกิดเงาสะท้อนน้อยกว่า และอื่นๆ อีกหลายอย่าง แสดงให้เห็นว่า Apple เลือกใช้หน้าจอ IPS LCD ที่ดีกว่าเดิม และอาจมีเทคโนโลยีอื่นๆ เข้ามาช่วยเพิ่มคุณภาพในการแสดงผลด้วย

ถัดจากจอ IPS LCD เรามาดูตัวอย่างมือถือจอ AMOLED กันบ้างครับ:

Xiaomi 15 Ultra กับ Redmi Note 14 5G

ข้อมูลดังกล่าวมาจากหน้าสเปกอย่างเป็นทางการของ Xiaomi 15 Ultra และ Redmi Note 14 5G โดยตรง จะเห็นว่าทั้งคู่ใช้หน้าจอประเภท AMOLED เหมือนกัน แต่จอของ Xiaomi 15 Ultra ที่เป็นเรือธงตัวท็อปนั้นกลับมีคุณสมบัติที่ดีกว่าจอของ Redmi Note 14 5G ที่เป็นสมาร์ทโฟนระดับกลาง ไม่ว่าจะเป็นมาตรฐานสี HDR10+, Dolby Vision, อัตรารีเฟรชแบบปรับได้ 1-120Hz, สว่างกว่า, รองรับการทัชแม้มือเปียก และอื่น ๆ

ความแตกต่างดังกล่าว อาจอนุมานได้ว่า หน้าจอ IPS LCD และ AMOLED นั้นมีหลายเกรดหลายราคา ผู้ผลิตอาจเลือกใช้หน้าจอเกรดไม่สูงมากเพื่อประหยัดต้นทุน และตั้งราคาขายปลีกให้ต่ำที่สุด ซึ่งสำคัญมากสำหรับตลาดสมาร์ทโฟนในยุคนี้ แต่สำหรับสมาร์ทโฟนระดับไฮเอนด์ที่สเปกสำคัญกว่าราคา ผู้ผลิตสามารถเลือกใช้จอดี ๆ เพื่อให้ตัวเครื่องมีคุณสมบัติโดดเด่นที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ครับ

สรุปแล้วอะไรดีกว่า?

หากวัดกันที่เทคโนโลยี AMOLED เหนือกว่า IPS LCD อย่างแน่นอน แต่หน้าจอทั้งสองแบบก็มีข้อดี-ข้อเสียที่แตกต่างกันไป อีกทั้งยังมีหลายเกรด จึงไม่อาจพูดได้อย่างเต็มปากว่าหน้าจอ AMOLED จะดีกว่า IPS LCD เสมอไป หน้าจอ IPS เกรดดี ๆ อาจแสดงผลได้ยอดเยี่ยมไม่แพ้จอ AMOLED นอกจากนี้ยังขึ้นอยู่กับการใช้งานเฉพาะตัวของแต่ละคน หากเป็นสายกราฟิกที่ต้องการความแม่นยำของสีสูง หน้าจอ IPS จะตอบโจทย์ได้ดีกว่า AMOLED ดังนั้นจึงไม่ควรด่วนตัดสินสมาร์ทโฟนจากชนิดของหน้าจอ แต่ควรพิจารณาคุณสมบัติของมันด้วยครับ